بانویی ۴۳ ساله با لهجه شیرین مازنی، که تقریباً همزمان با ورودش به دبستان در کارگاه فرش بافی پدرش بافت فرش را آموزش دیده و الان یکی از صاحب نظران در این عرصه است. با او که به پاس فعالیت حرفه‌ای در زمینه بافت فرش، تابلو فرش و آموزش به هنرجویان و کارآفرینی به بانوان شهرش، کارآفرین نمونه سال ۱۳۹۵ در مازندران شناخته شده، گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

خانم یزدانی‌زاده، مدتی پیش نام شما به عنوان کارآفرین برتر امسال استان مازندران اعلام شد. چه راهی را طی کردید که به اینجا رسیدید؟

من از کودکی و در کارگاه پدرم بافت قالی را یاد گرفته بودم و به صورت تفریحی این کار را انجام می‌دادم. اما پس از ازدواج و ساکن شدنم در آمل، بخاطر علاقه زیادی که به این هنر داشتم، عضو جهاد سازندگی شهرستان شدم. کارت قالی‌بافی و مجوز کارگاه قالی‌بافی در منزل دریافت کردم و با وامی که از جهادسازندگی گرفتم، یک قالی تمام ابریشم در خانه‌ام برپا کردم و با کمک تعدادی شاگرد، پس از حدود شش ماه بافت آن تمام شد. پس از بافت قالی، سرکشی به قالی‌باف‌های خانگی، رفع ایراد بافت‌های فرش و چله کشی و... انجام می‌دادم تا زمانی که طرح پشتیبانی و خرید فرش توسط جهادسازندگی به پایان رسید. مدتی پس از آن، در کنار آموزش به بانوان علاقه‌مند، تابلو فرش سنتی در خانه می‌بافتیم تا اینکه از تابلوفرش‌های ابریشمی بسیار استقبال شد و در بازار متقاضی زیادی پیدا کرد. به خاطر همین استقبال از خانه‌مان که آن موقع در یکی از روستاهای اطراف آمل بود، به آمل آمدم و مجوز کارگاه متمرکز و غیرمتمرکز گرفتم و به صورت جدی کار بافت و آموزش را دنبال کردم و در کنار آن پرداخت فرش و راه اندازی نخستین کارگاه پرداخت فرش را در شمال کشور پیگیری و اجرایی کردم. در کنار آن آموزش بیش از صد نفر از بافنده‌های شهر و علاقه‌مندان به این هنر و کمک به بافت و تولید فرش از دلایل اصلی دریافت عنوان کارآفرینی برتر سال برای من بود.

مجوز کارگاه متمرکز و غیرمتمرکز که به آن اشاره کردید، چه تفاوتی با هم دارند؟

مجوز کارگاه متمرکز یعنی هنرجویان و علاقه‌مندان به این هنر، در کارگاهی که دایر کرده‌ام حضور پیدا کرده و آنجا به بافندگی مشغول می‌شوند. کارگاه غیرمتمرکز هم به مجوز کارگاه‌هایی گفته می‌شود که در منزل هنرجویان و کارآموزان دایر شده و بر طرح، نقشه، بافت و... نظارت می‌شود. تابلو فرش هایی هم که در آن کارگاه‌ها تولید می‌شود به شرکت‌هایی که قرارداد داریم با قیمت مناسب به فروش می‌رسد.

از پرداخت فرش برایمان بگویید. این پرداخت یعنی چه؟

فرش‌ها و تابلوفرش ها پس از اتمام، پرداخت یا روگیری یا همان سپرچین می‌شوند به این معنی که اضافی پرز گره‌ها را قیچی کرده و ارتفاع را مناسب با رجشمار کوتاه می‌کنند، به نحوی که سطح قالی صاف شود. این پرداخت پس از پایان بافت فرش، توسط افراد ماهر و دستگاه‌های خاص انجام می‌شود.

شما را اولین پرداخت زن، در استان مازندران می‌شناسیم. چه شد که در کنار بافت و آموزش، به این کار روی آوردید؟

همانطور که اشاره کردم پرداخت فرش، از کارهای حساس است چرا که کوچکترین بی‌دقتی سبب آسیب دایمی به فرش می‌شود. در گذشته وقت و هزینه زیادی را باید برای انجام آن صرف می‌کردیم. مجبور بودیم فرش هایمان را برای پرداخت به شهرهایی مانند مشهد و تبریز بفرستیم و با صرف هزینه و وقت بسیار پس از گذشت زمانی زیاد، فرش ها و قالیچه ها را تحویل بگیریم. همین مشکلات سبب شد این هنر را یاد گرفته و در شهرم به آن بپردازم. به همین خاطر در کلاس های بسیاری که در تبریز و مشهد برگزار می‌شد، شرکت کردم و به صورت تئوری و عملی این کار را آموزش دیدم. پس از آن با تهیه دستگاه پرداخت زن و از حدود سه سال قبل، مشغول به کار در این زمینه شدم و الان اولین و تنها دستگاه پرداخت زن فرش را در استان مازندران دارم و تنها فردی هستم که به این کار در استان مازندران تسلط دارد. البته علاوه بر استان مازندران از شهرهای استان گیلان و سایر شهرهای شمالی کشور هم مشتریانی دارم.

از خانواده تان بگویید. آن ها هم با شما همکاری می‌کنند؟

بله، من سه فرزند دارم، دو پسر و یک دختر. که همگی همراه همسرم، کمک و یاور من در این کار هستند که اگر کمک‌های آن ها نبود، هرگز در کارم موفق نمی‌شدم. پرداخت فرش را هم با کمک یکی از پسرانم انجام می‌دهم.

آموزش فرش بافی به فردی که هیچ دانشی از آن ندارد، چقدر زمان لازم دارد؟

آموزش بافت فرش به صورت استاندارد، حدوداً بیست روز زمان نیاز دارد. بیست روز زمان از صبح تا ظهر، همراه با علاقه و اشتیاق، زمان مناسبی برای آموزش فرش از ابتدا تا انتها و آموزش انواع فرش های سنتی و ریزه کاری‌هایش است. آموزش این دوره بدون وسایلی که مورد نیاز است بین ۱۰۰ تا ۱۸۰ هزار تومان است.

چه افرادی متقاضی آموزش بافت فرش هستند؟

در این کلاس ها از همه طیف افراد داشته ایم. افراد تحصیلکرده و با سواد، خانه دار و حتی افراد معلول. فرش بافی هنری است که در رگ و ریشه ما ایرانی‌ها جای دارد و علاقه به آن پیر و جوان و زن و مرد نمی‌شناسد. همین چند وقت کارآموزی داشتم که معلول ذهنی بود. مادر این دختر، وقتی او را به کلاس می‌آورد می‌گفت فقط می‌خواهم سرش بند شود و کاری انجام داده باشد. اما پس از کار کردن و آموزش زمانی محدود، خیلی زودتر از آنچه فکرش را می‌کردم این کار را یاد گرفت و بعد از بافت‌های اولیه، الان در حال بافت تابلوفرشی با اندازه استاندارد و واقعی است.

از مشکلات کارتان برایمان بگویید.

اگر سرمایه کافی در اختیار داشتم، حتماً می‌توانستم در جایی بهتر و امن تر کارگاهی برای نگهداری از فرش های ابریشم داشته باشم. البته در این راه قول های بسیاری برای دریافت وام از همه شنیده ام، اما حتی یک کدام از آن قول ها عملی نشده است. توسعه کارگاه‌های قالی بافی و آموزش بافت قالی و تابلو فرش‌، خرید دستگاه پرداخت زن و حتی آموزش این کار به هنرجویان و علاقه‌مندان مستلزم داشتن سرمایه‌ای است که برای دریافت وام کارآفرینی و خوداشتغالی زمان زیادی است اقدام کرده اما نتیجه‌ای نگرفته ام. متاسفانه در این راه بی‌توجهی مسؤولان و حمایت نکردن آن ها از قالی‌بافان زیاد به چشم می‌‎خورد. بیمه بافندگان فرش هم از مشکلاتی است که بیشتر بافنده‌ها با آن دست به گریبان هستند. متاسفانه ما در شهرمان محلی برای عرضه مستقیم محصولات و صنایع دستی، بویژه صنایع دستی آن هم بدون واسطه و از تولید کننده به مصرف کننده نداریم و محصولات پس از چند دست واسطه و قیمتی چند برابر قیمت واقعی اش به دست مصرف کننده می‌رسد. ما مشکل در فروش فرش داریم که چشم انتظار حمایت و کمک دولت در این زمینه هستیم.